Krok 1 z 4

Postpozycje sekundarne

Do wyrażenia znajdowania się w jakimś miejscu, ruchu skądś oraz ruchu w kierunku jakiegoś miejsca służą przypadki lokatiwu, datiwu i ablatiwu. Dalsze relacje przestrzenne, jak np. znajdowanie się nad (czym), pod (czym), za (czym), ruch za (co), zza (czego) itp. są w języku zachodniokaraimskim wyrażane postpozycjami (poimkami), które znaczeniowo odpowiadają polskim przyimkom. Stoją one zwykle po wyrazie, do którego się odnoszą, choć częste są odstępstwa od tej reguły wynikające z silnego wpływu słowiańskiego.

Postpozycje przestrzenne to tzw. postpozycje sekundarne: są to rzeczowniki użyte w funkcji postpozycji. W takiej roli przyjmują one sufiks posesywny, najczęściej 3. osoby liczby pojedynczej, do którego dodawane są sufiksy lokatiwu, datiwu i ablatiwu — najczęściej w zależności od tego, czy wyrażane jest znajdowanie się w danym miejscu czy też ruch z jakiegoś lub w jakimś kierunku, np. karT. art ‘tylna część’ ⟶ locativus: artynda ‘za (czym)’, dativus: artyna ‘za (co)’, ablativus: artyndan ‘zza (czego)’. System jest jednak nieco bardziej nieregularny niż powyższy przykład.

Jeśli pierwszym członem konstrukcji postpozycyjnej jest rzeczownik, stoi on w nominatiwie (a więc powstaje Izafet II) lub w genetiwie (wówczas powstaje Izafet III), np. karT. ü artyndan ‘zza domu’ czy karT. aftanyn iińa ‘w ciągu jednego tygodnia’. Natomiast zaimki osobowe łączą się z tą grupą postpozycji w genetiwie (a więc powstaje konstrukcja przypominająca Izafet III) — oprócz ałar ‘oni’, który łączy się w nominatiwie, np. karT. anyn artyndan ‘zza niego’, ałar artyndan ‘zza nich’.

W poniższej tabeli przedstawione zostały najczęściej spotykane postpozycje przestrzenne. Ponieważ system postpozycji zachodniokaraimskich wykazuje duże bogactwo form, dla uproszczenia obrazu nie przedstawiamy tu wszystkich wariantów poszczególnych postpozycji.