Krok 1 z 3

Przymiotnik

Rozróżnienie między przymiotnikiem a rzeczownikiem w języku karaimskim nie jest wyraźne. Przymiotniki często mają znaczenie rzeczownikowe, jak np. karT. jaman ‘1. zły; 2. zło’ czy učmaχły ‘1. martwy; 2. zmarły’.

Oprócz tego przymiotniki bardzo często są używane w znaczeniu przysłówkowym, jak np. karT. jaχšy ‘1. dobry; 2. dobrze’. Konkretne znaczenie wyrazu wynika wówczas z kontekstu i składni: przymiotniki stoją zwykle przed rzeczownikami, przysłówki zaś przed czasownikami.

Przymiotnik w języku karaimskim jest nieodmienny. Oznacza to, że składniowo przymiotnik nie musi się zgadzać z wyrazem przez niego określanym. Na przykład wyrażenie karT. ḱii ü ‘mały dom’ w liczbie mnogiej, czy w genetiwie będzie brzmiało ḱii üar ‘małe domy’, ḱii üńuń ‘małego domu’, ḱii üarńiń ‘małych domów’.

Przymiotnik jest odmieniany tylko wówczas, gdy ma znaczenie rzeczownikowe, np. karT. ḱoŕḱu ‘ładny’ ⟶ ḱoŕḱuarńiń ‘ładnych; tych, którzy są ładni’.

Stopniowanie przymiotnika
W dialekcie północnym stopień wyższy przymiotnika tworzy się po dodaniu sufiksu -raχ ~ -ŕak, np. karT.
ijik ‘duży; wysoki’ ⟶ ijiḱŕak ‘większy; wyższy’, karT. učuz ‘tani’ ⟶ učuzraχ ‘tańszy’.
Stopień najwyższy tworzy partykuła karT. enk ‘naj-’ dodawana do stopnia równego lub do stopnia wyższego. Mamy więc np. karT. enk ijik ~ enk ijiḱŕak ‘największy; najwyższy’, enk učuz ~ enk učuzraχ ‘najtańszy’.

Bardzo częste jest również użycie partykuły naj (słowiańskiego pochodzenia) w miejsce rodzimego enk. Par supletywnych jest stosunkowo mało. Chodzi o takie wyrazy, które mają różne brzmienie, ale są traktowane jako formy jednego wyrazu, jak np. polskie człowiek (l. poj.), ludzie (l. mn.). W języku karaimskim takimi są np. karT. χor ‘zły’ i ear ‘gorszy’.

Reduplikacja
Innym sposobem intensyfikacji znaczenia przymiotnika jest tzw. reduplikacja. Polega ona na zdwojeniu pierwszej sylaby wyrazu, a dokładniej na powtórzeniu pierwszej spółgłoski i samogłoski w przypadku nagłosu spółgłoskowego i pierwszej samogłoski w przypadku nagłosu samogłoskowego — z dodaniem spółgłoski p ~ ṕ, np. karT. tołu ‘napełniony’ ⟶ toptołu ‘całkiem pełny, pełniutki’, karT. ińḱa ‘cienki’ ⟶ iṕińḱa ‘bardzo cienki, cieniutki’. Jedynym nam znanym i wiarygodnym wyjątkiem od tej reguły jest karH. jeśił ‘zielony’ ⟶ jemjeśił ‘mocno zielony, zieloniutki’.

Brak cechy
Brak cechy często wyraża się składniowo za pomocą wyrazów karT. uu ‘nie jest’, np. karT. akyłły uu ‘niemądry, głupi’.
Brak cechy wyrazić można również sufiksami karT. -syz ~ -śiź ~ -suz ~ -śuź, jednak znaczenie tak utworzonych wyrazów będzie już nieco inne, zob. np. karT. akył ‘rozum’ ⟶ akyłsyz ‘bez rozumu, głupi’. 

Dopełnienie porównania
Rolę dopełnienia porównania spełnia w języku karaimskim przypadek ablatiwu, który odpowiada na pytanie
‘od kogo?, od czego?’, np.: karT. atadan ḱuuŕak ‘silniejszy niż ojciec’.