Czas przeszły długotrwały i czas zaprzeszły

Czas przeszły długotrwały

Czas ten wyraża czynność przeszłą długotrwałą. Oprócz tego często wyraża się nim czynność, którą ktoś zwykł był wykonywać. Ponieważ czynność długotrwała w językach mających osobną kategorię aspektu, w tym również w języku polskim, jest najczęściej tłumaczona czasownikiem niedokonanym, czas ten jest często określany jako czas przeszły niedokonany. Nie są to jednak kategorie gramatyczne całkowicie pokrywające się z sobą. Czasu tego często używa się w opowiadaniach.

Podstawą postaci czasu przeszłego długotrwałego są formy czasu przyszłego bez końcówki osobowej, do których dodawany jest czasownik posiłkowy e- ‘być’ w czasie przeszłym prostym z odpowiednimi dla tego czasu końcówkami osobowymi, np. karT. ačar ei ‘otwierał, zwykł był otwierać’.

Akcent w postaciach twierdzących czasu przeszłego długotrwałego pada zawsze na ostatnią sylabę czasownika głównego.

Aby wyrazić istnienie czegoś w czasie przeszłym długotrwałym, należy użyć czasownika karT. boł- ‘być’ w tym czasie, np. karT. šaharda bołur eim  bywałem w mieście’. Czasownika boł- używa się również do wyrażenia orzeczenia imiennego, np. karT. muzhuł bołur eim ‘bywałem smutny’.

Przeczenie

Zaprzeczone formy czasu przeszłego długotrwałego wyraża się poprzez  odanie sufiksów przeczenia karT. -mas ~ -ḿaś i karH. -mas ~ -mes do  zasownika głównego. Do tej zaprzeczonej postaci dodawany jest czasownik posiłkowy e- ‘być’ w czasie przeszłym prostym, np. karT. ačmas ei ‘nie  twierał, nie zwykł był otwierać’.
Akcent w czasownikach zaprzeczonych tego czasu pada na ostatnią sylabę czasownika głównego, a więc na sufiks przeczenia.

Nieistnienie czegoś w czasie zaprzeszłym wyraża się tą samą konstrukcją, co przy twierdzeniu, z tą różnicą, że czasownik boł- jest zaprzeczony. Zaprzeczone orzeczenie imienne wyraża się podobnie.

Skrócone formy czasownikowe
W trzeciej osobie liczby mnogiej może dojść do skrócenia wykładnika czasu przeszłego dołączonego do czasownika posiłkowego. Są to zmiany karT. -i > - i -iar > -ar oraz karH. -đi > - oraz -điłer > -dłer. Zmiana ta zachodzi tak w formach twierdzących, jak również w zaprzeczonych, karT. ačmas e ‘nie otwierał, nie zwykł był otwierać’.